انیاگرام یک سیستم روانشناختی از تیپهای شخصیتی است که نُه روش متفاوت اندیشیدن، احساس کردن و عمل کردن در دنیا را توصیف میکند. این ابزاری پرطرفدار برای خودشناسی و رشد فردی و حرفهای است که به افراد کمک میکند تا خود و دیگران را عمیقتر درک کنند. انیاگرام نُه تیپ شخصیتی اصلی را شرح میدهد که هر کدام از آنها مجموعهای یکتا از نقاط قوت، نقاط ضعف، انگیزههای هستهای و ترسهایی دارند که رفتارشان را شکل میدهد.
اما آیا میدانستید که انیاگرام فراتر از نُه تیپ است؟ در حقیقت، هر تیپ دارای سه زیرتیپ یا گونه غریزی است که بُعد و ظرافت بیشتری به شخصیت میبخشد.Dirk Cloete | Founder Integrative Enneagram Solutions
ما به بررسی این موارد خواهیم پرداخت: غرایز چه هستند، 27 زیرتیپ انیاگرام کدامند، کاربرد آنها در رشد فردی و حرفهای چیست، چگونه با نُه تیپ استاندارد متفاوتند، ریشه آنها از کجاست، و دکتر کلودیو نارانخو کیست (پیشگام معرفی انیاگرام به روانشناسی مدرن)
انیاگرام بر پایه مدلی از نه تیپ شخصیتی متمایز بنا شده است که هر کدام با عددی از ۱ تا ۹ نشان داده میشوند. هر تیپ، مجموعهای منحصر به فرد از باورهای اصلی، ترسها، انگیزهها، اشتیاقها، رذایل و گرایشهایی دارد که واکنشها، رفتار و تجربیات آنها را شکل میدهد.
کلودیو نارانخو، روانپزشک شیلیایی که در توسعه انیاگرام شخصیت نقش داشته است، رذایل را «زیرشخصیتهایی» توصیف میکند که در پاسخ به زخمهای دوران کودکی شکل میگیرند و به عادتهای ریشهدار تبدیل میشوند. نه تیپ انیاگرام، هر کدام رذیلت متفاوتی دارند: خشم، غرور، فریب، حسادت، بخل، ترس، شکمبارگی، شهوت و خودفراموشی. رذایل را شور و اشتیاق هر تیپ نیز مینامند.
لایهای دیگر از ظرافت، از ترکیب سه غریزه و هستهی نه تیپ انیاگرام نمایان میشود. ساختار شخصیتی جدیدی شکل میگیرد که ما آن را ۲۷ زیرتیپ مینامیم.
غرایز یک مفهوم کلیدی را در مدل انیاگرام تشکیل میدهند. سه دسته از سائقها و غرایز بیولوژیکی وجود دارد: خودحفاظتی، پیوند یک به یک (یا جنسی)، و ارتباط اجتماعی.
این نیروهای ابتدایی در بدن فیزیکی ما ریشه دارند و انگیزههای ذاتی برای بقا، پیوند و تعلق هستند که بر رفتار و فرآیندهای تصمیمگیری ما تأثیر میگذارند. تکامل این غرایز، بقا و سلامت ما را به عنوان یک فرد و یک گونه تضمین کرده است. آنها برای وجود انسان ضروری هستند و نحوه ارتباط ما با خود، دیگران و محیطمان را شکل میدهند.
این سه راهبرد اساسی بقا، مستقل از شخصیت وجود دارند و در قلب استراتژیهای زندگی ما قرار دارند. اگرچه ممکن است همیشه از آنها آگاه نباشیم، اما آنها به شدت شیوه بنیادین زندگی ما را هدایت میکنند. اگر یکی از 9 تیپ انیاگرام را مانند یک بشقاب غذا تصور کنید، غریزه، استراتژیای است که برای انتخاب ترتیب خوردن اقلام روی بشقابتان به کار میبرید. این در مورد آن چیزی است که ما معتقدیم برایمان مفید است یا آنچه فکر میکنیم برای رسیدن به خواستهها و نیازهایمان در این دنیا به آن احتیاج داریم. در حالی که یک غریزه میتواند غالب باشد، غریزه ثانویه تأثیرگذار است و غریزه سوم معمولاً سرکوب میشود.
هر غریزه تمرکز ویژهای دارد و اگرچه همیشه حضور دارند، اما معمولاً یکی از آنها غالب میشود و نسبت به بقیه، آسانتر در دسترس است، بیشتر استفاده میشود یا بیش از حد به کار گرفته میشود. غریزهای که سرکوب میشود نیز برای رشد شخصی حائز اهمیت است.
کلودیو نارانخو معتقد است که غریزه غالب میتواند یک «ضعفی باشد که شبیه به نقطه قوت به نظر میرسد» زیرا ممکن است بیش از حد رشد یافته باشد و در نتیجه به نظر برسد نیازهای مرتبط با آن غریزه را برآورده میکند. با این حال، زمانی که غریزه نامتعادل باشد و تحت تأثیر یک شخصیت ثابت قرار گیرد، ممکن است به درستی از آن استفاده نشود و در واقع منافع کلی فرد را تأمین نکند.
این غرایز همچنین توسط روانشناسان مدرن مانند زیگموند فروید، آلفرد آدلر و کارن هورنی، بی. جی. فاگ، دیوید دنیلز و متخصصان زیرگروهها یا غرایز انیاگرام مانند بئاتریس چستنات، اورانیو پائز، کاترین فاور، ماریو سیکورا، دان ریسو و راس هادسون مورد مطالعه قرار گرفتهاند.
همه ما دارای غریزهای برای حفظ سلامت جسم، زندگی و کارکرد مؤثر خود هستیم.
از این رو، این غریزه توجه ما را به سمت ایمنی فیزیکی، بقای جسمانی، تندرستی، امنیت مادی، امنیت مالی و آسایش سوق میدهد.
گاهی اضطراب یا استرس با این غریزه درهم میآمیزد و ما را وا میدارد تا در واکنش به خواستههای محیط یا دیگران، انرژی و منابع خود را ذخیره یا انبار کنیم.
نامهای دیگر: حفظ، نگهداری، غریزه خودحفاظتی
هر یک از ما انگیزه درونی داریم که خود را به محیط اطراف پرتاب کنیم، پیوند برقرار کنیم و نسل به نسل گسترش یابیم - چه به معنای واقعی کلمه با انتقال DNA خود و چه به شکلی نمادین تر با انتقال ایدهها و به جا گذاشتن میراثی ماندگار.
این غریزه بر شدت تجربهها و روابط یک به یک متمرکز است، که به آن روابط صمیمانه یا روابط فردی پرشور نیز گفته میشود. این غریزه ما را به جستجوی فعالانه فرصتهایی سوق میدهد که نوید ارتباطات پرانرژی و قدرتمند با دیگران را میدهند. گاهی از این غریزه به عنوان غریزه جنسی غالب نیز یاد میشود، اما این میتواند گیجکننده باشد زیرا نباید همیشه از دیدگاه جنسی به آن نگریست.
نامهای دیگر: انتقالدهنده، جنسی، صمیمی، غریزه SX
همه ما دارای یک غریزه اجتماعی هستیم که به ما کمک میکند با دیگران کنار بیاییم و پیوندهای اجتماعی مستحکمی شکل دهیم. این غریزه توجه ما را به تعاملات و روابطمان با گروههای اجتماعی و همچنین آگاهی بالای اجتماعی از هنجارها و سطوح جایگاه در این گروهها معطوف میکند. غریزه اجتماعی انرژی ما را بر تلاش برای رسیدن به اهداف مشترک یا خیر و صلاح جمعی متمرکز میسازد. در ادامه خواهید دید که زیرگروههای انیاگرام چگونه تفاوتهایی را که ما در رفتار و شخصیت افراد مشاهده میکنیم، توصیف مینمایند.
این غریزه با نامهای دیگری مانند ناوبری، گروه و غریزه اجتماعی نیز شناخته میشود.
پژوهشهای اخیر در علوم اعصاب، شیوههای نیرومند و اغلب پنهان «ظهور» این غرایز ابتدایی در جامعه امروزی را تأیید کردهاند. برای مثال، چگونه یک تهدید ادراک شده علیه موقعیت اجتماعی میتواند واکنش غریزی جنگ یا گریز را محرک کند.
تحقیقات علوم اعصاب نشان میدهد که هر غریزه با نواحی و سیستمهای مختلف مغز که تنظیمکننده رفتار، احساسات و شناخت ما هستند، پیوند دارد. برای نمونه، غریزه حفظ خود با قشر پیشپیشانی میانی شکمی (vmPFC) مرتبط است که به ما کمک میکند تا یک بازنمایی درونی از خودمان بسازیم و تهدیدها یا پاداشهای احتمالی را ارزیابی کنیم. غریزه پیوند با سیستمهای مختلف انتقالدهنده عصبی که تنظیمکننده میل جنسی، لذت و دلبستگی هستند، در ارتباط است. غریزه اجتماعی با سیستم نورون آینهای (MNS) مرتبط است که به ما امکان میدهد کنشها و هیجانات دیگران را بفهمیم و از آنها تقلید کنیم.
زیرتیپ، شخصیت منحصر به فردی است که زمانی پدیدار میشود که شور یا رذیلت هسته تیپ انیاگرام با غریزه غالب بیولوژیکی ترکیب شود. این ترکیب، 27 زیرتیپ متمایز را به وجود میآورد.
برای کشف زیرتیپ خود، نمیتوانید صرفاً یک غریزه و یک تیپ غالب را به سادگی انتخاب کنید. آزمون انیاگرام یکپارچه iEQ9 به گونهای طراحی شده است که بتواند پروفایل اختصاصی و منحصر به فرد هر شخص را تعیین کند. iEQ9 از یک الگوریتم دقیق تایپینگ بهره میبرد که میتواند به شکلی هوشمندانه و درونی با پاسخها تطبیق یابد تا به جای 2000 سؤال مورد نیاز، تنها با 175 سؤال، سرعت آزمون را افزایش دهد.
کلودیو نارانخو که 27 کلیدواژه را از استادش اسکار ایچازو دریافت کرد، پیشگام این مدل بینظیر از زیرتیپها بود. او طی 40 سال تحقیق در حوزه رفتار انسان، روانسنجی و پژوهش در گروههای SAT خود، این مدل را توسعه داد.
زیرتیپها نشان میدهند که ما چگونه بر اساس نیازهای غریزی خود، خویشتن را با شرایط و چالشهای گوناگون وفق میدهیم.
برای نمونه:زمانی این تصور وجود داشت که بالها، زیرتیپها را شکل میدهند، اما پژوهشهای نوین و مصاحبههای بیشمار با افراد، 27 زیرتیپ را به عنوان کلید اصلی درک تفاوتها میان افراد با تیپ یکسان معرفی میکنند.
تیپ متضاد (Counter-Type) زیرتیپی از انیاگرام است که بیان رفتاری متفاوتی نسبت به دو زیرتیپ دیگر از همان تیپ دارد. انگیزه هسته، ترس هسته، رذیلت و اشتیاق در همه زیرتیپها یکسان است، اما تیپ متضاد طوری عمل میکند که با الگوی معمول آن تیپ در تضاد است. گاهی حتی ممکن است کاملاً شبیه یک تیپ متفاوت به نظر برسد.
برای مثال، در تیپ 1، زیرتیپها معمولاً خشم خود را فرو میخورند، به جز زیرتیپ جنسی 1 که یک تیپ متضاد است و خشم را شدیدتر بروز میدهد. زیرتیپهای تیپ انیا 2 عموماً بسیار یاریرسان هستند، اما تیپ متضاد خودحفاظتی 2 تمایل کمتری به انجام کارها برای دیگران دارد. زیرتیپهای تیپ انیا 3 میخواهند تصویر خود را به نمایش بگذارند، در حالی که تیپ متضاد خودحفاظتی 3 دستاوردهایش را پنهان میکند. زیرتیپهای تیپ انیاگرام 4 احساسات درونی خود را آشکارا ابراز میکنند، به جز تیپ متضاد خودحفاظتی 4 که آرامتر و خویشتندارتر است. زیرتیپهای تیپ انیا 5 فاصلهگیر هستند، اما تیپ متضاد جنسی 5 عاشقانهتر و احساسیتر است. در مورد اضطرابی که زیرتیپهای تیپ انیا 6 نشان میدهند، تیپ متضاد جنسی 6 میتواند برخلاف ترسش عمل کند و خود را در معرض خطر قرار دهد. زیرتیپهای تیپ انیا 7 شادی خود را تضمین میکنند، اما تیپ متضاد اجتماعی 7 ممکن است به نفع دیگران فداکاری بیشتری کند. زیرتیپهای انیاگرام 8 در برابر هنجارهای اجتماعی سرکش هستند، در حالی که تیپ متضاد اجتماعی 8 میخواهد از دیگران دفاع کند. زیرتیپهای تیپ انیا 9 ممکن است به دنبال آسایش و راحتی باشند، اما تیپ متضاد اجتماعی 9 اغلب کارزیاد و فعال است.
تیپ متضاد معمولاً شیوه متفاوتی برای مقابله با مسئله هستهای خود نسبت به دو زیرتیپ دیگر از همان تیپ دارد.
دکتر کلودیو نارانخو، روانپزشک، رواندرمانگر و نویسندهای بود که بهعنوان یکی از پیشگامان معرفی زیرتیپهای انیاگرام به روانشناسی مدرن شناخته میشود. کار او تحتتأثیر پیشینهاش در رواندرمانی و روانسنجی قرار داشت. نارانخو در حوزه گشتالتدرمانی، که بر آگاهی از احساسات و حسهای فرد در لحظه حال تمرکز دارد، آموزش دیده بود. او همچنین از آزمونهای عینی مانند MMPI (پرسشنامه چندوجهی شخصیت مینهسوتا) برای ارزیابی ویژگیها و اختلالات شخصیتی بهره میبرد. نارانخو این روشها را با دانش خود از انیاگرام ترکیب نمود تا چارچوبی جامع برای شناخت رفتار انسان پدید آورد.
او در سال 1970 در شیلی، پیش از کوچ به کالیفرنیا و تدریس انیاگرام به گروههایی از درمانگران، نویسندگان، هنرمندان و جویندگان معنوی، درباره انیاگرام و زیرتیپهای آن از اسکار ایچازو آموخت. نارانخو رویکرد ویژه خود را برای کاربرد انیاگرام در رواندرمانی و رشد شخصی توسعه بخشید.
از مشارکتهای برجسته نارانخو در حوزه انیاگرام میتوان به پیوند دادن نُه تیپ با اختلالات روانی مشخص، تشریح عمیقتر زیرتیپهای هر تیپ، و تلفیق انیاگرام با سایر مدلها و چارچوبهای روانشناختی اشاره کرد. او بهعنوان پزشک، روانپزشک، رواندرمانگر، نویسنده، استاد و پژوهشگر از اعتبار چشمگیری برخوردار است. نارانخو همچنین یکی از بنیانگذاران مؤسسه جویندگان حقیقت (SAT) میباشد که کارگاهها و خلوتهایی را با محوریت دگرگونی شخصی و بیداری معنوی برگزار میکند.
انیاگرام ابزاری قدرتمند برای رشد شخصی است که بینشهای عمیقی درباره بزرگترین ترسها، انگیزهها و خواستههای درونی ما ارائه میدهد. در هر یک از ۹ تیپ انیاگرام، سه زیرتیپ متمایز وجود دارد که ظرافت و پیچیدگی بیشتری را برای شناخت خودمان و دیگران فراهم میکند.
آگاهی از زیرتیپ خود و بهرهگیری از سند فعالیتهای توسعه فردی در iEQ9 میتواند مسیر رشد شخصی یا معنوی را بهطور چشمگیری هدفمند سازد و همچنین از سفر تعالی روحانی پشتیبانی کند. از آنجا که نمود رذیلت در تیپ شخصیتی ما میتواند بسیار متفاوت از آنچه در کتابهای آموزشی شرح داده شده است باشد، این ویژگیهای زیرتیپ ماست که شیوه منحصربهفرد ابراز رذیلت را به ما نشان خواهد داد.
علاوه بر این، ایجاد تعادل در غرایز بنیادینمان حیاتی است. اغلب کار بر روی غریزه سرکوبشده میتواند تکاندهندهترین عامل برای دستیابی به یک زندگی متعادل و شادمانه باشد.
شناخت غریزه غالب و زیرتیپ خودمان میتواند به ما کمک کند تا خودآگاهی، پیشرفت حرفهای و روابط میانفردیمان را ارتقا دهیم. وقتی درک میکنیم که افراد مختلف چگونه غرایز خود را به شیوههای گوناگونی ابراز میکنند، میتوانیم ارتباط و همدلی خود با دیگران را بهبود بخشیم. همچنین میتوانیم از زیرتیپ خود برای تقویت رشد فردی و حرفهایمان بهره ببریم، با یافتن راههایی برای ایجاد توازن میان غرایزمان و بروز سالم آنها.
با کاوش در سه زیرتیپ درون تیپ انیای خود، میتوانید به فهم ژرفتری از توانمندیها، نقاط ضعف و نقاط کور منحصربهفرد خویش دست یابید. این خودآگاهی، گام نخست و سرنوشتساز در مسیر رشد فردی و معنوی به شمار میرود.
شناخت زیرتیپهای افراد پیرامونتان میتواند به شما کمک کند تا روابط خود را بهتر مدیریت کنید و ارتقا دهید. به عنوان مثال، اگر با فردی در ارتباط هستید که تیپ انیای مشابه شما دارد، اما زیرتیپش متفاوت است، میتوانید یاد بگیرید که دیدگاهها و نیازهای منحصر به فرد او را درک کنید و به آنها احترام بگذارید.
با شناسایی زیرتیپ غالب خود و تلاش برای یکپارچهسازی دو زیرتیپ دیگر، میتوانید زخمهای گذشته را التیام بخشید و الگوهای منفی را دگرگون سازید. برای نمونه، اگر شما یک تیپ نُه با زیرتیپ خودحفاظتی هستید، ممکن است تمایل داشته باشید از تعارضات دوری کنید و آسایش را به رشد ترجیح دهید. با ادغام زیرتیپهای اجتماعی و جسور، میتوانید بیاموزید که برای خودتان بایستید و با شهامت بیشتری علایق و اشتیاقات خود را دنبال کنید.
هر زیرتیپ مسیر منحصر به فردی را از رذیلت به سمت فضایل طی میکند و شیوههای ویژهای برای بروز استعدادهای ذاتی خود دارد. با کندوکاو در موانع و گرایشهای زیرتیپ خود و یافتن تمرینهایی که با شما هماهنگ هستند، میتوانید ارتباط خود را با امر متعالی و حس هدفمندی خود در جهان عمیقتر سازید.
پرسشنامه انیاگرام یکپارچه، یک ارزیابی هوشمند و پویا است. تکمیل آن حدود 30 دقیقه زمان میبرد و این موارد را اندازهگیری میکند: نمایه انیاگرام، 27 زیرتیپ، مراکز، بالها، خطوط، سطوح یکپارچگی و 6 بُعد فشار روانی.
تیپ شخصیتی خود را کشف کنید